جامعهی انضباطی یا جامعهی کنترلی؟
- کتاب تنظیم حکومتی دین و التزام مذهبی - شهریور ۲۰, ۱۴۰۲
- کتاب روزهای دانشگاه - شهریور ۱۸, ۱۴۰۲
- واخان -اپیزود سه- دکتر مرتضی مردیها - اردیبهشت ۱۵, ۱۴۰۲
فوکو جوامع انضباطی را جوامعی در قرن هجدهم و نوزدهم میداند که در ابتدای قرن بیستم به اوج خود میرسند. این جوامع با سازماندهی محیط های بزرگ حبس عمل می کنند. فرد بیوقفه از محیطی بسته به محیطی دیگر در حرکت است، محیط هایی که هریک قوانین خود را دارد: نخست خانواده، سپس مدرسه («تو دیگر در خانهات نیستی»)، بعد پادگان («تو دیگر در مدرسه نیستی»)، سپس کارخانه، هرازگاهی بیمارستان و احتمالاً زندان که محیط تمام عیار حبس است. زندانْ الگویی تمثیلی [برای سایر محیطها] است: قهرمان زن فیلم اروپای ۵۱ [ساخته ی روبرتو روسلینی] هنگامی که کارگران را می بیند می تواند فریاد بزند: «گمان کردم محکومان را میبینم…». فوکو پروژه ی آرمانی محیط های حبس را که به ویژه در کارخانه مشهود است، بسیار خوب تحلیل می کند: گردآوردن در یک جا؛ توزیع در مکان؛ ساماندهی در زمان؛ ترکیب کردن نیرویی مولد در مکانـزمان که اثر آن باید از حاصل جمع نیروهای تشکیلدهندهاش بیشتر باشد. اما فوکو این را نیز می دانست که عمر این الگو کوتاه است: این الگو جایگزین جوامع حاکمیتی شد که هدف و کارکردهایشان کاملاً متفاوت بود (برداشتکردن و خراج گیری از تولید بهجای سازماندهی تولید، محکوم کردن به مرگ بهجای اداره ی زندگی)؛ این گذارْ تدریجی بود و به نظر میرسد ناپلئون این تبدیل بزرگ از جامعهای به جامعه ای دیگر را عملی کرد. اما انضباط ها نیز به نفع نیروهایی دچار بحران میشوند، نیروهایی که به کُندی مستقر می شوند و پس از جنگ جهانی دوم شتاب می گیرند: جوامعمان دیگر جامعهی انضباطی نبود و دیگر جامعهی انضباطی نیست.
پانویسها
[۱] Gilles Deleuze, « Post-scriptum sur les sociétés de contrôle », in Pourparlers, Paris, Les éditions de Minuit, 1990.
[۲] همان.
[۳] میشل فوکو، «حکومت مندی» در تئاتر فلسفه، ترجمهی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی، ۱۳۹۵، ص ۲۶۰٫
[۴]میشل فوکو، مراقبت و تنبیه، تولد زندان، ترجمهی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی، ۱۳۷۸، ص ۱۷۴٫
[۵] ژیل دلوز، فوکو، ترجمهی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی، ۱۳۸۶، ص ۷۲٫
[۶] Michel Foucault, « Pour une morale de l’inconfort », in Dits et écrits III, n◦ ۲۶۶, p. 783
گلبهار
این موضوعیکی از موضوعات موردعلاقه
منه
افرود